زلزله ؛ ریاضیات و هلال احمر

چه در زلزله اخیر کرمانشاه (ازگله)  و چه در زلزله چند سال پیش آذربایجان (ورزقان)؛ نقش شبکه های اجتماعی بسیار پررنگ بود. مردم به صورت خودجوش حجم عظیمی از کمک ها رو جمع آوری کردن و به مناطق زلزله زده ارسال کردن و این از حجم فشاری کاری که روی هلال احمر و ارتش و سپاه بود کم می کنه. اما همونطور که اغلب افراد به راحتی می تونن متوجه بشن؛ به نظر میرسه توزیع این کمک ها از برنامه و نظم خاصی برخوردار نیست! بعضی از  مناطق امکانات خیلی زیادی دریافت می کنن در حالیکه سایر نقاط ممکنه چیزی بهشون نرسه. مثلا مردم روستاهایی که نزدیک جاده های اصلی هستن به راحتی می تونن خودشون رو به کنار جاده ها برسونن و امکانات رو دریافت کنن یا خودروهای حمل کمک رو به سمت روستاهای خودشون هدایت کنن اما مردمی که روستاشون ار جاده اصلی فاصله  داره کمک کمتری دریافت می کنن ( جالب اینجاست که روستاهایی که نزدیک جاده اصلی هستن اغلب به دلیل همین نزدیکی به جاده اصلی برخوردارتر هم هستن و کمتر نیاز به کمک دارن)؛ 

پیام های زیادی دست مردم میرسه؛ تو یکی گفته میشه دیگه نیازی به آب آشامیدنی نیست؛ تو اون یکی گفته میشه به شدت نیاز به آب آشامیدنی هست. حالا که مردم به صورت خودجوش دارن این کار رو می کنن هلال احمر باید از این فرصت به بهترین شکل ممکن استفاده کنه.

هلال احمر باید طول و عرض جغرافیایی تک تک روستاها و شهرهای کشور رو به همراه جمعیت اونها توی یک پایگاه داده داشته باشه. وقتی که زلزله ای رخ میده بلافاصله کانون زلزله و شدت و عمق اون توسط مراکز مختلقی مثل مرکز ژوئو فیزیک دانشگاه تهران مشخص میشه. براین اساس میشه فاصله تک تک روستاها و شهرهای کشور رو از کانون زلزله به راحتی  توسط فرمول های فاصله در هندسه کروی   به دست آوورد. (البته طبیعیه که که این کار باید توسط کامپیوترها انجام بشه)

حالا نیاز هست که فرمولی داشته باشیم تا براساس اون بشه؛ میزان خسارت به یک منطقه رو براساس چهار فاکتور شدت زلزله؛ عمق زلزله و فاصله زلزله تا اون منطقه و مقاومت خانه های هر منطقه حساب کرد. عمق؛ شدت و فاصله هر منطقه تا کانون زلزله به آسانی حساب میشه؛ فقط می مونه مقاومت خانه های هر منطقه. این پارامتر لازم هم نیست خیلی دقیق محاسبه بشه؛ چرا که عموما کیفیت خونه های هر منطقه تابعی پیوسته از مکان جغرافیایی هر منطقه هست (یعنی کیفیت خونه های دو روستای نزدیک بهم عموما مثل هم هست) اما میشه به طور کلی کیفیت  خونه های کشور رو  مثلا به 5 دسته تقسیم کرد (مثلا استحکام خانه ها در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی هست) که عدد 5 نشون دهنده بالاترین کیفیت و عدد 1 نشون دهنده کمترین کیفیت باشه و این اطلاعات دسته بندی خونه ها براساس اطلاعات جمع اوری شده توسط مرکز آمار ایران هر 10 سال بازبینی بشه. میشه براساس زلزله هایی که تا حالا رخ داده و اطلاعات اونها موجود هست؛ دست به ساخت تابعی به صورت f از چهار پارامتر شدت زلزله؛ عمق زلزله و فاصله زلزله تا اون منطقه و مقاومت خانه ها زد. برد این تابع رو  عددی بین صفر و یک تعیین می کنیم. میشه به کمک تکنیک های درونیابی توابع چند متغیره  در آنالیز عددی تابع f رو به طور تقریبی تعیین کرد. با داشتن تابع f ؛ فرض کنید  تابع f مربوط به منطقه i- ام و  جمعیت منطقه i باشه در این صورت درصد امکاناتی (از کل امکانات) که باید به منطقه i-ام فرستاده بشه برابر هست با:

این فرمول بیشتر به درد روز اول می خوره؛ در وقوع زلزله روز اول خیلی خیلی مهم هست اولا شانس اینکه یه نفر رو بشه زنده از زیر آوار بیرون آوورد در روز اول خیلی بیشتره به علاوه مردمی که دچار زلزله شدن روز اول به شدت در شوک هستن و سردر گم هستن؛ گاهی چنان خودشون رو می بازن که فراموش می کنن می تونن با آتیش زدن یه تیکه چوب؛ خودشون رو گرم کنن!!!

میزان درصد نیازهای هر منطقه میتونه بلافاصله بعد از زلزله و به کمک کامپیوتر محاسبه بشه و در اختیار نیروی سپاه؛ ارتش و هلال احمر قرار بگیره ( چون این نیروها؛ اولین گروه هایی هستن که بلافاصله بعد از زلزله عملیات کمک رسانی رو شروع می کنن و به علاوه سازمان یافته تر هم هستن)

بعد از گذشت روز اول؛ نیروهای ارزیاب هلال احمر که توی هر منطقه هستن می تونن میزان نیازهای هر منطقه رو ذقیق تر براوورد کنن و در داخل یک سایت به اطلاع مردم برسونن؛ این  اطلاعات باید به طور مرتب و ساعت به ساعت آپدیت بشه؛ تا مردم بدونن کمک هاشون رو به چه منطقه ای باید بیشتر ارسال کنن.

به علاوه اطلاعات هر زلزله جدید می تونه کمک کنه، تا فرمول f ی رو که در بالا گفتیم؛ دقیق و دقیق تر کنیم؛ تا در زلزله های بعدی خطای کمتری رو مرتکب بشیم.

پ ن: این رو امروز داخل یک گروه تلگرامی دیدم؛ که نشون میده چقدر امکانات داره بد و نامنظم توزیع میشه.

"امروز توفیقى شد که به مناطق آسیب دیده از زلزله از نزدیک سر بزنیم. من و برادر عزیزم جناب آقاى دکتر رحیمى استاد جانباز دانشگاه علوم پزشکى کرمانشاه، ازگله را براى رفتن انتخاب کردیم که کانون زلزله بوده و گفته مى شد بیشترین آسیب را دیده است. برخى سایت هاى خاص هم اخبارى منتشر کرده بودند که سپاه در آن منطقه مشغول کارهاى مخفى نظامى ست و اجازه ورود امدادگران و مردم را به آن منطقه نمى دهد و حتى یک عکس هم از آنجا منتشر نشده است. حاصل این سفر گزارشى بود که در زیر مى نویسم. توصیه مى کنم دوستان عکس ها و بویژه ویدیوهاىیى را که سعى مى کنم ارسال کنم ببینند. براى گرفتن حس نزدیک به وضعیت منطقه خیلى کمک کننده است.

- برخلاف تصور ازگله آسیب جدى ندیده بود و اکثریت قریب به اتفاق خانه ها سالم بود اما مردم در مقابل خانه هایشان چادر زده بودند.

- نکته بعدى که در بدو ورود خودنمایى مى کرد کمک هاى بسیار زیادى بود که در خیابان اصلى کنار خیابان تلنبار شده بود. مقادیر بسیار زیاد آب معدنى، بسته هاى نان و پوشاک اهدایى کنار مسیر گذاشته شده بود.

- برخى کامیون ها بعلت زیاد بودن کمک ها اصلا" بار خود را خالى نکرده بودند و همانطور در حال پارک بودند. خودروهاى شخصى بسیارى نیز از شهرهاى مختلف کشور با پلاک هاى متفاوت کمک هاى خود را به ازگله آورده و بدنبال محل مناسبى براى توزیع مى گشتند.

- بچه هاى سپاه برخلاف شایعات تماما" بسیج شده و بالگردهاى سپاه روزى هفت بار پرواز داشته و کمک ها را منتقل مى کردند. جالب است که درب سپاه ازگله باز بوده و مردم به داخل محدوده سپاه رفت و آمد کرده و از میان کمک هاى تلنبار شده هر چه لازم داشتند برمى داشتند و مى بردند که اکثرا" پتو و گاهى پوشاک بود. نکته جالب تر این بود که بعلت زیاد بودن پوشاک اهدایى، مردم درب گونى ها را باز کرده و نوع لباس را انتخاب مى کردند."